Afgelopen woensdag 21 augustus was de 73e sterfdag van Leon Trotski. Op deze dag in 1940 overleed de 62-jarige Leon Trotski aan zijn verwondingen die hij had opgelopen na een aanval met een ijspriem door een Stalinistische huurmoordenaar. Met dit artikel staat Vonk stil bij het overlijden van een van de belangrijkste theoretici van het marxisme.
De aanslag was geen verrassing. Na Trotski’s aankomst in Mexico in 1937 werd hij gedemoniseerd door de Stalinistische pers, die daarmee de weg baande voor de moord. Tegelijkertijd voerde Moskou een grootschalige internationale lastercampagne tegen hem, waarbij de Trotskistische beweging werd geïnfiltreerd door Stalinistische spionnen en de aanslag op zijn leven werd voorbereid. Na het einde van de Spaanse Burgeroorlog werden Stalinistische NKVD-agenten naar Mexico gestuurd om de moordplannen uit te voeren.
De eerste aanval vond plaats in mei 1940, toen Trotski’s slaapkamer werd doorzeefd met kogels. Vervolgens werd Robert Sheldon Harte, zijn lijfwacht, ontvoerd en vermoord. Stalin was erg gedreven Trotski, een van de laatste Bolsjewieken, te liquideren. Met zijn overige kameraden van weleer had hij al afgerekend tijdens de Grote Zuivering van 1936-1938. Tijdens volksgerichten werden de verdachten gedwongen hun vermeende deelname aan door Trotski georganiseerde terroristische aanslagen te bekennen. Deze rivier van bloed vormt het onderscheid tussen het contrarevolutionaire Stalinisme en werkelijk revolutionair Bolsjewisme.
Na de Revolutie verraden te hebben, wist Stalin dat hij zo snel mogelijk moest afrekenen met de mensen die de ware ideeën van het Bolsjewisme belichaamden. Bovenaan zijn lijstje stond Leon Trotski, die in 1929 werd verbannen. Alle middelen van het Russische veiligheidsapparaat werden ingezet om zijn dood tot stand te brengen. Het duurde niet lang voordat diverse collega’s, zeven secretaressen en vier kinderen van Trotski om het leven waren gebracht op bevel van Stalin.
Trotski was een voorbeeldige revolutionair en theoreticus. Reeds in 1904 bedacht hij zijn theorie van de Permanente Revolutie, die werd bewezen tijdens de Russische Revolutie. Trotski bracht zijn hele leven door in de revolutionaire beweging. Hij stond aan het hoofd van de Sovjet in Petrograd (het huidige St. Petersburg) in 1905, leidde samen met Lenin de Revolutie in 1917, bouwde vanaf de grond het Rode Leger op, hielp met het oprichten van de Derde Internationale en werd vanwege zijn strijd tegen de Stalinistische bureaucratie verbannen.
Terwijl anderen zich aan Stalin overgaven, vocht Trotski vanuit zijn ballingschap in Alma-Ata (tegenwoordig de grootste stad van Kazachstan) om de Internationale Linkse Oppositie op te bouwen en de ideeën van het ware Marxisme te verdedigen. Hij zag Stalinisme als een vorm van Bonapartisme (waar de staat zich boven de maatschappij verheft), maar dan met een genationaliseerde planeconomie. Stalinisme was een Thermidoriaanse Reactie die ontstond vanwege de isolatie van de Russische Revolutie in een primitief land, wat een enorme groei van de bureaucratie tot gevolg had. Stalin was de leider van deze contrarevolutionaire reactie, die tot doel had om de erfenis van de Oktoberrevolutie te verdoezelen met het anti-Marxistische idee van “Socialisme in één land”.
Het conflict tussen de Internationale Linkse Oppositie en het Stalinisme was letterlijk een strijd van leven en dood. Tijdens de Zuiveringen van de jaren ’30 werden 18 miljoen mensen gearresteerd op basis van verzonnen aanklachten en naar concentratiekampen gestuurd. Uiteindelijk kwamen 5 miljoen van hen om het leven. Maar waarom voelde Stalin zich gedwongen deze bloedige weg te bewandelen? Trotski legt in januari 1937 uit dat de mate van onderdrukking gelijk op gaat met de mate van gevaar die de heersers voelen: “De Sovjet bureaucratie is bang voor het volk en zal alles in het werk zetten om hun geprivilegieerde status te verdedigen. Stalin is de verpersoonlijking van deze houding.”
In Mexico kwam in 1937 een onafhankelijke Onderzoekscommissie bijeen om de aanklachten jegens Trotski te onderzoeken. Na een grond onderzoek spraken ze Trotski vrij van elke aanklacht die tegen hem waren geveld door Stalin. Vanuit Mexico bleef hij vechten voor de bescherming van het revolutionaire gedachtegoed. Hij stopte al zijn energie in het opleiden van een nieuw kader voor de toekomstige revolutie. Door de complete ontaarding van het Komintern was het opbouwen van een nieuwe internationale organisatie essentieel.
Trotski was zich ten volle bewust van het gegeven dat Stalin hem probeerde te vermoorden. Voor hem was zijn werk een strijd tegen de tijd. De laatste jaren van zijn leven zijn volgepropt met documenten, adviezen en pamfletten waarin hij probeerde de jonge Trotskisten van de Vierde Internationale op te leiden en te waarschuwen.
Na Trotski’s dood viel de Vierde Internationale ten prooi aan de fouten van de leiding, die er niet in slaagden de ideeën van Trotski op dialectische wijze te ontwikkelen. Net als Marx had Trotski drakentanden gezaaid, maar vlooien geoogst. Toch mag deze mislukking ons er niet van weerhouden te vechten voor de ideeën van Trotski, die in het huidige tijdperk relevanter zijn dan ooit. Op deze dag moeten we de noodzaak van dit werk beseffen en onze trouw aan de ideeën van het revolutionaire Marxisme hernieuwen met de woorden uit Trotski’s testament in ons achterhoofd:
"I can see the bright green strip of grass beneath the wall, and the clear blue sky above the wall, and sunlight everywhere. Life is beautiful. Let the future generations cleanse it of all evil, oppression and vileness and enjoy it to the full."
Bron: “Leon Trotsky: the man and his ideas“, door Rob Sewell (Marxist.com, 2012)
