De beweging van de gele hesjes is een sociale aardbeving met uitzonderlijke kracht. Het vertegenwoordigt een belangrijk keerpunt in de klassenstrijd in Frankrijk - en is een bron van inspiratie voor arbeiders over de hele wereld. Het zal een diepgaande en blijvende impact hebben op het politieke leven van het land.
De honderdduizenden uitgebuite en onderdrukte mensen die op 17 november mobiliseerden, deden dat in veel gevallen voor het eerst in hun leven. Het was geen mobilisatie van de meest georganiseerde lagen van arbeiders. Het was niet eens een mobilisatie van alleen arbeiders: er waren ook ambachtslieden, kleine boeren, gepensioneerden, enz. Als gevolg hiervan was en blijft deze beweging politiek heterogeen. Sommige critici van de gele hesjes dromen van een "pure sociale revolutie", maar zoals Lenin schreef, dit soort mensen "bewijzen lippendienst aan de revolutie zonder te begrijpen wat een revolutie is." Een revolutie mobiliseert per definitie de onderste van de samenleving. De aanwezigheid van veel vrouwen op de rotondes en bij demonstraties is daar een voor de hand liggende illustratie van.
De RIC, en "macht aan het volk"
Het Burger Initiatief Referendum (RIC) is naar voren gekomen als de centrale democratische vraag van de gele hesjes. Het principe is eenvoudig: als een voldoende aantal burgers daarom verzoekt, kan een referendum worden gehouden over elke kwestie van openbaar belang: wetgeving, de grondwet, ontslag van een gekozen vertegenwoordiger, enz.
De populariteit van deze eis wijst op een diep wantrouwen van de instellingen van de burgerlijke democratie. Dit is niet verrassend. Decennia lang hebben rechts en links afwisselend de macht gehad, om vervolgens hetzelfde reactionaire beleid te voeren.
De crisis van het kapitalisme ondermijnt de materiële grondslagen van de burgerlijke democratie. De instellingen van de Vijfde Republiek lijken meer en meer een enorm apparaat waarvan de rol is de illusie te geven dat "de meerderheid beslist", terwijl in werkelijkheid een kleine minderheid alles controleert en beslist.
In deze context wordt de RIC gezien als een middel om rechtstreeks in te grijpen door de mensen in de zaken van het land: een manier om hun wil op te leggen door de officiële "democratische" instellingen te omzeilen. In die zin heeft de RIC-vraag een potentieel revolutionaire subtekst. De gele hesjes brachten rechtstreeks de vraag in verband met een andere slogan: "Macht aan het volk!". Dit heeft op zijn beurt weer te maken met een hele reeks sociale eisen (lonen, pensioenen, enz.).
De burgerlijke politici hebben dit begrepen en tonen waakzaamheid ten aanzien van de RIC. Het is bijvoorbeeld duidelijk dat een terugroepingsreferendum over het presidentschap van de Republiek fataal zou zijn voor Macron. Zich hiervan bewust, brengen tegenstanders van het recall-referendum het zielige argument van de 'stabiliteit van instituties' naar voren. In naam van deze 'stabiliteit' wordt de massa gevraagd zich door Macron te laten beroven tot het officiële einde van zijn mandaat in mei 2022!
Er moet echter ook worden opgemerkt dat niet alle burgerlijke politici de RIC regelrecht afwijzen, omdat ze denken dat ze dit mechanisme kunnen neutraliseren en het onschadelijk kunnen maken voor de belangen en macht van de heersende klasse. Dit is immers al het geval in bepaalde kapitalistische democratieën, zoals Italië en Zwitserland, waar de mogelijkheid om referenda uit te lokken de economische en politieke overheersing van de bourgeoisie niet ondermijnt. Zo kan in Frankrijk niet worden uitgesloten dat, met de hoop de gele hesjes te verzwakken, de regering het initiatief zal nemen om de mogelijkheid van het organiseren van referenda uit te breiden, binnen strikt gedefinieerde grenzen die consistent zijn met de "stabiliteit" van het systeem.
Voor een arbeidersdemocratie!
De arbeidersbeweging moet dit gevaar van de coöptatie van de RIC door onze klassenvijanden uitleggen. Als het slechts een eenvoudige correctie is op het "democratische" apparaat van de Vijfde Republiek, zal de RIC onvermijdelijk "geneutraliseerd" worden. Het is daarom noodzakelijk om de hele machinerie van de burgerlijke staat te doorbreken en te vervangen door de democratische organen van de arbeidersklasse, die op lokaal en nationaal niveau met elkaar zijn verbonden door een systeem van gekozen en herroepbare afgevaardigden. Macht kan niet worden gedeeld met de kapitalisten ("voor hen de burgerlijke instellingen, voor ons de RIC"), het moet volledig van hen worden weggenomen. En zelfs als de vraag naar de RIC, zoals bepleit door de gele hesjes, progressief is, zal "macht aan het volk" alleen effectief zijn in de vorm van een arbeidersregering, afhankelijk van democratische lichamen die geworteld zijn in werkplekken, buurten, openbare diensten , enz. Deze organen vallen bovendien niet uit de lucht: ze moeten uit de strijd zelf komen. De afwezigheid van dergelijke democratische organen is precies een van de zwakke punten van de gele hesjes.
Tot slot veronderstelt een authentieke arbeidersdemocratie de controle van het productieapparaat door de producenten zelf: de arbeidersklasse. Zolang een handvol gigantische parasieten (Bouygues, Arnault, Lagardère en Company, enz.) en de banken de belangrijkste productiemiddelen bezitten, zal er geen echte "democratie" zijn. Onder het kapitalisme stopt democratie bij de deuren van bedrijven, waar de dictatuur van de baas en de aandeelhouders regeert. Omgekeerd veronderstelt het socialisme de democratische controle van de productie door de arbeiders zelf, op lokaal en nationaal niveau, in de context van economische planning, die gericht is op het bevredigen van de behoeften van het grootste aantal mensen.
De democratische en sociale eisen van de gele hesjes kunnen niet volledig worden vervuld zonder een socialistische revolutie. In dit stadium is dit idee voor iedereen verre van vanzelfsprekend. Maar ervaring is een geweldige leraar.
Verschuivingen naar links
In de afgelopen weken is de dominante politieke oriëntatie van de beweging steeds duidelijker geworden: tegen de belasting van de armen, voor de belasting van de rijken, voor betere lonen, betere pensioenen, betere openbare diensten en, ten slotte, tegen de "regering van de rijken", voor "macht aan het volk ". De vraag naar de RIC is de onmiddellijke uitdrukking van dit streven van de massa's om controle te krijgen over hun toekomst. In de oven van de collectieve strijd heeft hun politieke bewustzijn enorme vooruitgang geboekt. En dit is nog maar het begin.
Deze verschuiving naar links heeft de groeiende vijandigheid van alle reactionaire krachten uitgelokt, waaronder rechtse en extreemrechtse politici die aanvankelijk de gele hesjes hun vergiftigde en zelfvoorzienende 'steun' gaven. Laurent Wauquiez (president van de republikeinen) verwijderde snel zijn gele hesje en ontkende het zelfs het te hebben aangetrokken. Marine Le Pen loert in de schaduw, zoals ze altijd doet als de massa in gevecht is. Omgekeerd hebben de beste activisten aan de linkerkant en de arbeidersbeweging gele hesjes steeds enthousiaster ondersteund. Dit is het geval geweest voor France Insoumise, dat ondanks al zijn fouten naar voren is gekomen als de politieke organisatie die het meest in lijn is met deze beweging. Dit zal op de lange termijn grote politieke implicaties hebben.
Het perspectief van de bourgeoisie
We kunnen de evolutie van de beweging de komende weken niet voorspellen. Het is mogelijk dat het zich in de maand januari verder zal ontwikkelen. In ieder geval kan een beweging van deze aard en omvang geen eenvoudige haakjes zijn tussen twee fasen van relatieve sociale stabiliteit. Integendeel, het is het begin van een fase van versnelling voor de klassenstrijd.
De bourgeoisie is zich hiervan bewust. Le Figaro dacht op 2 januari na: "kan Macron zijn hervormingen in 2019 doorvoeren?" Een zeer goede vraag, waarop de politieke wetenschapper Jérôme Sainte-Marie antwoordt:
"Elke liberale hervorming, die lijkt op het eisen van onmiddellijke offers [van de massa], zou de mobilisaties kunnen herstarten. In de komende maanden zal Macron het land moeten leiden onder deze permanente dreiging van verzet."
Dit is helemaal correct. In 2019 is de regering van plan om onder andere pensioenen, werkloosheidsverzekering en het ambtenarenapparaat aan te pakken. Elk van deze offensieven zal waarschijnlijk het sociale vuur opnieuw aanwakkeren, omdat elk doel is om nieuwe opofferingen te doen aan de massa van de bevolking, met als enig doel de winst van grote bedrijven te verdedigen.
Sommigen suggereren dat Macron zijn tegenhervormingen "moet pauzeren", of zelfs een "sociaal keerpunt" moet smeden. Maar voor de Franse bourgeoisie is hier geen sprake van. Het kan de minste pauze in de systematische vernietiging van alle verworvenheden van de arbeidersklasse uit het verleden niet tolereren, gezien de noodzaak om het concurrentievermogen van het Franse kapitalisme te herstellen, dat al drie decennia afneemt in alle markten (wereldwijd, Europees en nationaal). Met andere woorden, hoewel de bourgeoisie nieuwe sociale explosies vreest, heeft ze geen andere keuze dan het risico te nemen. En om de aanval te leiden, heeft het geen onmiddellijk alternatief voor de regering Macron. De bourgeoisie heeft geen garantie dat vervroegde parlementsverkiezingen tot een sterke, rechtse regering zullen leiden. Dientengevolge zullen ze zich de komende maanden vastklampen aan Macron vanwege gebrek aan iets beters, ondanks zijn arrogantie, provocerende taal en de haat die hij opwekt bij de massa.
De vakbondsbeweging
De bourgeoisie vertrouwt ook op de matigende invloed van de vakbondsleiders. Het wordt betreurd dat de gele hesjes niet zijn voorzien van "redelijke" leiders, openstaan voor "dialoog" en "compromis", en die tevreden zijn om van tijd tot tijd onschadelijke "dagen van actie" te organiseren! Op 12 december gaf Le Figaro de volgende vriendelijke woorden toe:
"Een eeuw lang kanaliseerde de CGT de ontevredenheid van het volk aan. De crisis van de 'gele hesjes’ toonde aan hoe waardevol deze expertise was en hoe de algemene crisis van het vakbondsstelsel problematisch is.”
In feite oefende het vakbondsleiderschap geen enkele controle uit over de beweging van gele hesjes. Laurent Berger (CFDT) heeft hen beledigd. Geschud door een interne crisis hield het management van FO afstand. Wat de CGT betreft, het voldeed niet aan zijn plicht, dat was om in te spelen op de dynamiek van de gele hesjes om dan een algemene mobilisatie van de arbeidersklasse op de agenda te plaatsen, in de vorm van een beweging van een reeks zich telkens verplaatsende stakingen. In plaats daarvan nam Martinez afstand van de gele hesjes, organiseerde hij enkele dagen zonder actie - en bood hij uiteindelijk zijn diensten aan op het Elysee, met de belofte om op een redelijke en "niet-gewelddadige" manier deel te nemen aan "onderhandelingen".
De houding van Martinez leidde tot veel kritiek in het hart van de CGT, waar veel activisten begrijpen dat het nodig is om de gele hesjes te ondersteunen, maar ook om te vertrouwen op de formidabele energie van de beweging om het volledige overheidsbeleid van Macron aan te vallen. De interne oppositie tegen het leiderschap van de CGT zal waarschijnlijk de komende maanden toenemen, vooral met het oog op het jaarlijkse congres in mei.
Maar in de nabije toekomst moeten links en de vakbondsbeweging de politieke situatie analyseren en er praktische conclusies uit trekken. De Macron-regering staat aan de rand van de afgrond. We moeten en we kunnen vanaf hier verder gaan. Als de beweging van de gele hesjes de kracht vindt en overtreft die ze begin december hadden, kan niet worden uitgesloten dat Macron gedwongen zal worden de Nationale Vergadering te ontbinden. Maar de arbeidersbeweging moet niet passief op deze mogelijkheid wachten. We moeten het offensief aangaan. Laten we dit keer niet zeggen dat "de arbeiders niet willen vechten!" De gele hesjes hebben dit argument gesloopt. Het probleem is niet de strijdbaarheid van de massa; het is het conservatisme van het vakbondsleiderschap. In slechts een paar weken tijd hebben de gele hesjes meer concessies van de overheid gekregen dan de tientallen 'dagen van actie' in de afgelopen 20 jaar.
Om te beginnen moet de kwestie van een stakingscampagne serieus worden gesteld en besproken in de vakbonden, maar ook in de politieke organisaties van links. Er moet een enorme campagne van opwinding worden gevoerd op werkplekken, buurten, universiteiten, middelbare scholen en, uiteraard, vergaderingen van gele hesjes. Kortom, de stakingen moeten serieus worden voorbereid. De gele hesjes hebben bewezen dat Macron veel zwakker is dan hij beweerde. De ontwikkeling van een campagne van een reeks zich verplaatsende stakingen zou een “coup de grace” aan zijn regering opleveren.
